دوره 1، شماره 1 - ( فصلنامه نقد کتاب اخلاق، علوم تربیتی و روانشناسی 1394 )                   جلد 1 شماره 1 صفحات 220-198 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML Print


چکیده:   (6856 مشاهده)
ارتباط میان دین و اخلاق یکی از مباحث تاریخی و محوری است که با همه قدمتش، همچنان تازه و جذاب م ینماید. در طول تاریخ، دیدگا ههای مختلفی درباره ارتباط میان این دو از سوی ایما نگرایان و عق لگرایان، اشاعره و معتزله، مدافعان نظریه امر الاهی و غیره مطرح شده است. ابوالقاسم فنایی یکی از دان شآموختگان حوزه علمیه قم است که بخشی از تحصیلات دانشگاهی خود را در مقطع کارشناس یارشد و دکتری در رشته فلسفه اخلاق دانشگاه شفیلد انگلیس گذرانده و در حال حاضر در مؤسسه المهدی در بیرمنگام مشغول آموزش و پژوهش در زمینه مطالعات اسلامی است. یکی از د لمشغول یهای جدی او ارتباط میان دین و اخلاق است که سبب شده است پروژه فکری خود را در قالب آثاری با همین موضوع اصلی به جامعه فکری ایران عرضه کند. او در ابتدا، کتاب دین در ترازوی اخلاق را نگاشت و در آن کوشید پس از تعریف دین و اخلاق، انواع رابطه میان آ نها را بکاود و نشان دهد هرچند اخلاق از نظر معرف تشناختی، وجودشناختی و معناشناختی مستقل از دین است، در عمل، سخت، به یکدیگر پیوست هاند و به هم قوت م یبخشند. این کتاب به ما کمک م یکند درکی اخلاقی از حقیقت و ماهیت دین داشته باشیم. از دیگر مباحثی که فنایی در این کتاب طرح م یکند وابستگی دین به اخلاق، وابستگی اخلاق به دین، خدمات دین در قلمرو اخلاق و غیره است. فنایی م یکوشد پس از طرح مطالبی درباره ناظر آرمانی و منظر آرمانی، با طرح خدا به عنوان ناظر آرمانی، تعارض موجود میان اخلاق دینی و اخلاق غیردینی را حل کند؛ سپس با حفظ چش مانداز پیشین خود، کتاب اخلاق دی نشناسی: پژوهشی در مبانی معرفتی و اخلاقی فقه را نگاشت و کوشید در آن، ضمن تحلیل اخلاق اجتهاد، هنجارهایی را که باید بر آن حا کم باشد در قالب اخلاق پژوهش و تحقیق در حوزه دی نشناسی )و ب هطور خاص فقه( بکاود و درک اخلاقی را در فهم احکام شریعت نیز ب هکار گیرد. موضوع این کتاب اخلاق اجتهاد یا مجموع هارز شها و هنجارهایی است که راهنمای اجتهاد یا پژوهش و تفکر فقهی هستند یا باید باشند. در قالب این موضوع اصلی مباحثی همچون چال شهای فراروی فقه در عصر جدید، تفاو تهای عقلانیت سنتی و مدرن، تفکیک میان عقلانیت فقهی و عقلانیت عرفی، قب ضوبسط تئوریک فقه و ترجمه فرهنگی متون دینی طرح م یشود. دو اثر دیگر او که فنایی در حال نگارش آ نهاست، اخلاق تقلید و اخلاق دینداری است که اولی به ضوابط اخلاقی حا کم بر تقلید و دومی به ضوابط اخلاقی ناظر به تصمی مگیری و عمل دینداران م یپردازد. در مصاحبه پی شرو که در دو بخش ارائه خواهد شد، کوشید هایم با رویکردی نقادانه مه مترین دیدگا هها و دعاوی فنایی را براساس دو کتاب منتشرشد هاش بکاویم. در بخش نخست مباحثی درباره نسبت میان فلسفه اخلاق، فقه و حقوق، حیث اخلاقی، چیستی اخلاق و تقدم آن بر فقه، ملاک ارشادی و مولو یبودن احکام، عقلانیت فقهی و عرفی، آموزه فطرت و نسبت آن با عقلانیت، معرفت اخلاقی و توجیه معرف تشناسانه آن طرح خواهد شد. بخش دوم مصاحبه به مباحث متنو عتری م یپردازد؛ از جمله: سلبی یا ایجاب یبودن پروژه اخلاقی دکتر فنایی، تقریر ایشان از نظریه ناظر آرمانی و میزان کارآمدی این نظریه در حل تعارض میان اخلاق دینی و اخلاق غیردینی، نسبت اخلاق باور با اخلاق تفکر و تحقیق یا اخلاق پژوهش. لازم است از آقای دکتر فنایی که این فرصت را در اختیار ما قرار دادند و نیز آقایان محمدکاظم حقان یفضل )دان شآموخته حوزه علمیه قم(، حج تالله آزاد )دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش اخلاق اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی(، میثم فصیحی )دانشجوی کارشناس یارشد دی نشناسی دانشگاه دیان و مذاهب قم(، محمدحسین صالحی )دانشجوی کارشناس یارشد دی نشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم(، علی مهجور )دانشجوی دکتری دی نپژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم(، و خانم ها نعیمه پورمحمدی )استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم(، عطیه خردمند )دانشجوی دکتری اخلاق دانشگاه قم(، شیما شهریاری )دانشجوی دکتری فلسفه دین، پردیس فارابی دانشگاه تهران(، زینب صالحی )دان شآموخته کارشناس یارشد فلسفه اخلاق دانشگاه قم( تشکر کنیم که یاریگر ما در تهیه این مصاحبه بودند.
متن کامل [PDF 1022 kb]   (768 دریافت)    

دریافت: 1394/2/31 | پذیرش: 1394/2/31 | انتشار: 1394/2/31

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.